Mijnbouwschade

Tussen [eiser] en NAM is in de kern in geschil of de schade aan de woning van [eiser] door aardbeving(en) is ontstaan of verergerd. Wanneer de schade aan de woning het gevolg is van aardbeving(en) door gaswinning, dan is NAM als exploitant van de gasvelden in Groningen op de voet van artikel 6:177 lid 1 sub b BW aansprakelijk voor de schade.

In artikel 6:177a lid 1 BW is bepaald dat bij fysieke schade aan gebouwen en werken, die naar haar aard redelijkerwijs schade door beweging van de bodem als gevolg van de exploitatie van een mijnbouwwerk ten behoeve van het winnen van gas uit het Groningenveld zou kunnen zijn, vermoed wordt dat die schade is veroorzaakt door exploitatie van dat mijnbouwwerk.

De bodembeweging als gevolg van de gaswinning in de provincie Groningen veroorzaakt veel voorkomende en vaak gelijksoortige schade zoals scheuren in het metselwerk en de afwerkingen van gevels, binnenwanden en plafonds van woningen. NAM heeft betoogd dat het bewijsvermoeden in dit geval niet kan worden toegepast omdat de woning van [eiser] is gelegen buiten het gebied waar zich als gevolg van aardbevingen door gaswinning schade kan voordoen. Ter onderbouwing heeft zij verwezen naar het rapport van W+B. Dit verweer van NAM bevreemdt de rechtbank omdat het niet overeen komt met het gegeven dat NAM aan een groot aantal bewoners van woningen in de omgeving van de woning van [eiser] vergoedingen van schade als gevolg van aardbevingen heeft toegekend. Overigens sluit het rapport van W+B niet uit dat ter plaatse van de woning van [eiser] schade door aardbevingen kan ontstaan. Gelet hierop en op het feit dat de woning van [eiser] is gelegen boven het Groningenveld, is de rechtbank van oordeel dat de scheurvorming in de gevels en wanden van de woning van [eiser] schade betreft die naar haar aard redelijkerwijs het gevolg van bodembeweging door mijnbouwwerkzaamheden ten behoeve van het winnen van gas uit het Groningenveld zou kunnen zijn.

De schade aan de woning van [eiser] omvat meer dan alleen scheurvorming. De schade aan de woning van [eiser] bestaat naast scheurvorming uit een zodanige deformatie dat de woning onbewoonbaar is geworden. [eiser] is gaandeweg de schadeafhandeling geconfronteerd met de zienswijze van deskundigen en de gemeente dat de woning vanwege scheefstand als zodanig onveilig moet worden beschouwd dat de woning onbewoonbaar is geworden. [eiser] heeft de woning, waar hij vanaf 1962 heeft gewoond, (nood)gedwongen moeten verlaten.

Vast staat dat er tot eind 2014 geen signalen waren dat de omstreeks 1860/1870 gebouwde woning constructief onveilig was, terwijl de scheefstand zich al langere tijd voordeed en ook vóór de schademelding tot scheurvorming aan de buitengevels heeft geleid. Dit laatste blijkt uit het rapport van Arcadis en de daarmee in overeenstemming zijnde stellingen van [eiser] . In het rapport van Arcadis is over de gerepareerde schades in de buitengevels vermeld dat zij door bouwwijze of door zetting en verzakking zijn ontstaan. Arcadis heeft over de hol staande zijgevel gerapporteerd dat dit hoogstwaarschijnlijk altijd zo is geweest. Ook [eiser] heeft op de comparitie verklaard dat deze gevel bij zijn weten altijd hol is geweest. Over de scheefstaande achtergevel heeft Arcadis gerapporteerd dat twijfelachtig is of dit zo is gebouwd of in de loop der jaren is verzakt. Hoewel derhalve vaststaat dat de scheefstand (al) tot scheurvorming heeft geleid, blijkt uit niets dat die scheefstand al vóór de aardbevingen een gevaar vormde voor de constructieve veiligheid. Gelet daarop en gelet op de omstandigheid dat de woning ook andere schade heeft die naar haar aard door bodembeweging als gevolg van gaswinning veroorzaakt kan zijn, geldt naar het oordeel van de rechtbank het bewijsvermoeden van artikel 6:177a BW ook ten aanzien van de constructief onveilige scheefstand van de woning.

Dit betekent dat het aan NAM is om tegenbewijs te leveren. NAM dient in het kader van het door haar te leveren tegenbewijs aannemelijk te maken dat bodembeweging door gaswinning niet de oorzaak is van de schade. Dat kan NAM doen door aannemelijk te maken dat de schade een andere oorzaak heeft (vlg. MvT 2015-2016, 34 390, nr. 3). De rechtbank voegt hieraan toe, onder verwijzing naar haar vonnis van 5 oktober 2016 (ECLI: NL:RBNNE:2017:2257), dat een latente kwetsbaarheid van het onroerend goed in beginsel het causaal verband tussen de aardbeving en de schade niet doorbreekt.

Ter zitting heeft NAM aangevoerd dat zij met het rapport van W+B het op grond van het wettelijk vermoeden voorshands aangenomen causaal verband tussen de schade aan het pand en de bodembeweging door gaswinning heeft weten te ontzenuwen. Volgens NAM is met dit rapport aangetoond dat de schade niet door aardbevingen is veroorzaakt. De rechtbank zal dan ook aan de hand van het rapport van W+B beoordelen of NAM in het tegenbewijs is geslaagd. Ter zitting is door partijen ook aangegeven het niet zinvol te achten om nog meer deskundigenberichten op te laten maken.

W+B concludeert dat de kans dat de schade aan de woning is ontstaan of verergerd als gevolg van aardbevingen kleiner is dan 1%. W+B komt tot die conclusie op basis van een aantal rekenmodellen. Zo heeft W+B berekend dat de piekgrondsnelheden (PGV's) van vier (volgens W+B relevante) aardbevingen niet boven de drempelwaarde van de SBR Richtlijn A uitkomen. Verder heeft W+B berekend dat de piekgrondversnellingen (PGA' s) van deze aardbevingen niet boven de drempelwaarde van de DS1 uitkomen. W+B voert aan dat deze berekeningen corresponderen met berekeningen van TNO gemaakt op basis van TNO-sensoren zoals die zijn verwerkt in de op de website van NAM gepubliceerde zogenoemde interactieve kaart. Op deze in het rapport van W+B opgenomen interactieve kaart zijn de bevingen van Hellum van 30 september 2015 en van Meedhuizen van 30 oktober 2015 betrokken. W+B voert aan dat haar berekeningen corresponderen met de meetgegevens van een bij een buurman van [eiser] geplaatste trillingsmeter. Op deze meter zijn de aardbevingen van Hellum en Meedhuizen geregistreerd. De PGV's ter plaatse van de woning van [eiser] zullen niet anders zijn dan die bij de woning van zijn buurman, aldus W+B. Naast rekenmodellen baseert W+B haar conclusie op een inspectie van de woning, een bureaustudie naar informatie over de woning, de ondergrond en de omgeving en een veldonderzoek, bestaande uit sonderingen, grondboringen, funderingsonderzoek en lintvoegwaterpassing. Volgens W+B wordt de schade veroorzaakt door de zettingsgevoelige ondergrond waarop de woning is gefundeerd en de diverse transities die de woning heeft ondergaan met vermindering van integriteit van de draagconstructie en van het bouwwerk als geheel tot gevolg. De verschillende transities hebben volgens W+B geresulteerd in diverse toenamen en herverdelingen van de belasting op de fundering en ondergrond, welke verschilzettingen debet zijn aan de schade van de woning, waarbij ook meespeelt dat de fundering niet vorstvrij is aangelegd.

De door W+B in aanmerking genomen transities van de woning in combinatie met de zettingsgevoelige ondergrond waarop de woning staat, maken naar het oordeel van de rechtbank evenmin aannemelijk dat de constructieve onveiligheid en de huidige scheurvorming van de woning ook zonder gaswinning zouden zijn opgetreden. Vaststaat dat de woning al meer dan 150 jaar op zettingsgevoelige ondergrond staat. De rechtbank acht het, gelet daarop, opmerkelijk dat W+B in het midden laat wanneer de transities hebben plaatsgevonden. Over een aantal transities die W+B bij haar beoordeling heeft betrokken, heeft [eiser] verklaard dat die uit een verder verleden stammen. W+B noemt verwijderde, verplaatste en/of gerealiseerde binnenwanden. [eiser] heeft verklaard daar niets van te weten. De rechtbank heeft gelet daarop geen handvatten om aan te nemen dat deze transities na 1962 hebben plaatsgevonden. Waar W+B in haar rapport aanvoert dat de dakconstructie diverse ingrepen heeft ondergaan omdat twee slaapkamers op zolder zijn gebouwd, heeft [eiser] ter comparitie toegelicht dat die slaapkamers zich daar al sinds 1950 bevinden. W+B meldt in haar rapport dat de aanbouw aan de woning anders zet dan de woning en dat de aanbouw niet gedilateerd aan de woning is gebouwd, welke combinatie de vele discontinuïteiten en gerepareerde scheuren in het overgangsgebied tussen de woning en de aanbouw verklaart. Door [eiser] is ter zitting verklaard dat de aanbouw rond 1900 is aangebracht. In aanmerking genomen dat de woning al meer dan 150 jaar op zettingsgevoelige ondergrond staat en dat van de door W+B genoemde transities ofwel onduidelijk is wanneer zij hebben plaatsgevonden ofwel duidelijk is dat zij vóór 1962 hebben plaatsgevonden, vindt de rechtbank in het rapport van W+B geen verklaring voor het feit dat eerst in 2014 is geconstateerd dat de woning constructief onveilig is. Het is de rechtbank uit het rapport van W+B niet duidelijk waarom slechts de scheefstand oorzaak van de constructieve onveiligheid is. De rechtbank treft in het rapport van W+B geen verklaring aan voor de verergering van schade zoals die zich bij de woning van [eiser] heeft voorgedaan. Een andere oorzaak dan gaswinning, zoals intensivering van het wegverkeer, intensieve bouwwerkzaamheden in de nabijheid of verandering van de waterstand, is niet aannemelijk geworden.

De rechtbank is op grond van het voorgaande van oordeel dat NAM niet aannemelijk heeft gemaakt dat er een andere oorzaak is voor de schade aan de woning van [eiser] dan de gaswinning. NAM is niet in het tegenbewijs geslaagd. De rechtbank stelt daarom vast dat de scheurvorming en de scheefstand als gevolg waarvan de woning onbewoonbaar is geworden, zijn veroorzaakt door bodembeweging door gaswinning waarvoor NAM aansprakelijk is. De gevorderde verklaring voor recht kan dan ook in zoverre worden toegewezen dat NAM aansprakelijk is voor schade die [eiser] door bodembeweging als gevolg van gaswinning heeft geleden, in ieder geval bestaande uit de kosten van herstel van de scheurvorming en van de onveilige scheefstand van de woning.

[eiser] vordert van de verklaring voor recht onderdeel uit te laten maken dat moet worden hersteld primair op de wijze zoals een onafhankelijke door de rechtbank te benoemen deskundige zal voorschrijven, subsidiair op de wijze zoals een door [eiser] aangewezen bouwkundige zal aangeven en meer subsidiair op de wijze zoals de rechtbank in goede justitie vermeent te behoren. Enerzijds kiest [eiser] er met het vorderen van een verklaring voor recht en het vorderen van een verwijzing naar de schadestaatprocedure voor om eerst een uitspraak over de aansprakelijkheid van NAM te verkrijgen en om de schade in een schadestaatprocedure te laten vaststellen. Anderzijds kleedt [eiser] zijn (declaratoire) vordering vervolgens zo in dat in deze procedure ook vooruitgelopen zou moeten worden op een beslissing over de wijze waarop de schade in de schadestaatprocedure zou moeten worden vastgesteld. De rechtbank gaat daar niet in mee. In de schadestaatprocedure dient het debat over de hoogte van de schade te worden gevoerd en het is aan de rechter in de schadestaatprocedure om te bepalen op welke wijze hij de schade vaststelt. In de schadestaatprocedure dient dan ook aan de hand van de stellingen van partijen over en weer te worden uitgemaakt of een deskundigenbericht daarvoor wel of niet nodig is. Dit deel van de door [eiser] gevorderde verklaring voor recht zal dan ook worden afgewezen.

[eiser] vordert onder 1 verder nog NAM te veroordelen om binnen twee weken na betekening van dit vonnis de bouwkosten ten behoeve van het herstel op een bankrekening van een onafhankelijke notaris te storten. Deze vordering kan niet worden toegewezen omdat nog geheel onduidelijk is om welk bedrag het dan zou moeten gaan en deze procedure vanwege de wijze waarop [eiser] zijn vordering heeft ingekleed niet over de hoogte van de schade gaat.

[eiser] vordert onder 2 vergoeding van al zijn kosten van rechtsbijstand die hij terzake deze procedure heeft moeten maken, waarbij [eiser] primair aanspraak maakt op integrale vergoeding van de facturen van zijn advocaat. In de dagvaarding stelt [eiser] dat zijn advocaat (tot dan) 48 uren a € 200,00 per uur heeft besteed, exclusief 7% kantoorkosten en exclusief 21% BTW.

De rechtbank stelt voorop dat er in een geval als hier aan de orde geen wettelijk (zoals in onteigeningszaken artikel 50 Onteigeningswet of in zaken betreffende rechten van intellectuele eigendom artikel 1019 h Rv ) of jurisprudentieel toegekend recht bestaat op een integrale vergoeding van de nota's zoals die door de eigen rechtsbijstandverlener zijn verzonden. Als uitgangspunt geldt dan ook dat de wettelijke regeling omtrent de proceskosten van de artikelen 237 tot en met 240 Rv een zowel limitatieve als exclusieve regeling bevat van de kosten waarin de partij die bij vonnis in het ongelijk wordt gesteld, kan worden veroordeeld. Een uitzondering is denkbaar in buitengewone omstandigheden, zoals misbruik van procesrecht of de onrechtmatige daad (HR 6 april 2012, ECLI:NL:HR:2012:BV7828, NJ 2012/233 (Duka/Achmea)). Van dergelijke bijzondere omstandigheden is niet gebleken. NAM is in deze procedure betrokken door [eiser] en heeft geen evident ongegronde standpunten ingenomen die zij in verband met de betrokken belangen van [eiser] achterwege had moeten laten. De ratio achter het systeem van een beperkte proceskostenveroordeling wordt gerechtvaardigd vanuit het beginsel van vrije toegang tot de rechter dat een belangrijk onderdeel van onze rechtsstaat is. Een hoge financiële drempel in de vorm van een substantiële kostenveroordeling draagt daar niet aan bij. Daar staat inderdaad zoals door [eiser] is aangevoerd, tegenover dat een eiser (als [eiser] ) die het gelijk (grotendeels) aan zijn zijde krijgt, slechts deels wordt gecompenseerd, waardoor dit in feite ook een drempel tot het starten van een procedure opwerpt. Deze drempel betekent naar het oordeel van de rechtbank evenwel (nog) niet dat sprake is van schending van het onder meer in artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op toegang tot de rechter en vormt geen reden om een uitzondering te maken op de wettelijke regeling omtrent de proceskosten.

Dat [eiser] buitengerechtelijke kosten heeft gemaakt, is niet betwist en staat daarmee vast. De (onder 2 meer subsidiair) gevorderde vergoeding aan buitengerechtelijke kosten zal worden toegewezen tot ten hoogste het bedrag van de wettelijke staffel zoals vermeld in artikel 2 van het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten, zijnde € 904,00 exclusief BTW.

De proceskosten aan de zijde van [eiser] worden tot op heden vastgesteld op € 1.285,19 (zijnde € 94,19 aan kosten dagvaarding, € 287,00 aan griffierecht en € 904,00 aan tegemoetkoming in het salaris van de advocaat, 2 punten x tarief € 452,00). De gevorderde wettelijke rente en nakosten worden als na te melden toegewezen.

Voor het overige zal de vordering onder 2 worden afgewezen.

Ter onderbouwing van zijn vordering onder 3 verwijst [eiser] naar de uitspraak van deze rechtbank van 1 maart 2017 (ECLI:NL:RBNNE:2017:715) waarin de rechtbank heeft geoordeeld dat de Staat in de periode januari 2013 tot de uitspraak van de Afdeling van 18 november 2015 jegens de eisende partijen in die zaak onrechtmatig heeft gehandeld op grond van artikel 6:162 BW. In die zaak heeft de rechtbank geoordeeld dat de minister gehouden was om de gasproductie met het oog op de veiligheidsrisico's voor inwoners in het Groningenveld zoveel als gelet op de leveringszekerheid mogelijk was te beperken en dat de Staat niet aannemelijk heeft gemaakt dat een eerdere reductie van de winning gelet op de leveringszekerheid niet mogelijk was. Gelet op de omstandigheid dat ook de woning van [eiser] is gelegen boven het Groningenveld en onder verwijzing naar hetgeen daaromtrent in het vonnis van 1 maart 2017 (ECLI:NL:RBNNE:2017:715) is overwogen, ligt de vordering van [eiser] onder 3 voor toewijzing gereed.

Het voorgaande betekent niet dat de Staat ook aansprakelijk is jegens [eiser] voor de schade die [eiser] in deze procedure opvoert. Daarvoor is in ieder geval nodig dat er causaal verband is tussen de schade van [eiser] en het onrechtmatig handelen van de Staat. [eiser] stelt dat de schade aan de woning sinds de aardbeving in Huizinge in augustus 2012 is ontstaan. [eiser] heeft geen feiten gesteld waaruit volgt dat de schade anders zou zijn geweest als de Staat zou hebben ingegrepen na het SodM-advies. Gelet hierop ontbreekt het causaal verband tussen de schade van [eiser] en het handelen van de Staat.

Voor zover [eiser] ten aanzien van deze vordering betoogt dat de Staat onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld omdat de Staat heeft nagelaten om de productie te verlagen na de aardebeving in 2003 in Loppersum en de aardbeving in 2006 in Middelstum, verwerpt de rechtbank dit betoog. De Staat kan naar het oordeel van de rechtbank over de periode vóór het SodM-advies van januari 2013 geen onrechtmatig handelen worden verweten ter zake van de gaswinning. De rechtbank verwijst naar hetgeen zij daaromtrent heeft overwogen in rechtsoverweging 4.1.12.1. van het vonnis van 1 maart 2017 in eerder vermelde zaak (ECLI:NL:RBNNE:2017:715). Ook in de onderhavige zaak zijn geen feiten gesteld die een uitzondering rechtvaardigen op het beginsel van formele rechtskracht voor de periode vóór januari 2013.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat de door [eiser] onder 4 tegen de Staat ingestelde vordering zal worden afgewezen. Nu [eiser] en de Staat over en weer in het (on)gelijk worden gesteld, zal de rechtbank de proceskosten tussen [eiser] en de Staat als na te melden compenseren.